De materiaalbasis is een lexicografisch bestand dat parallel loopt aan de woordenboekafleveringen van deel III van het WLD. Deze woordenboektekst is omwille van de toegankelijkheid en leesbaarheid enigszins gereduceerd ten opzichte van de delen I een II. In de afleveringen van deel III komen geen opgaven in fonetisch schrift en ook geen ellenlange reeksen van plaatscodes meer voor. Deze laatste staan in de materaalbasis op het net. In grote lijnen heeft de materiaalbasis van deel III hetzelfde uiterlijk als het tekstblok van de artikelen in de delen I en II, maar in de materiaalbases staan de trefwoorden op alfabet.
De gedrukte afleveringen beogen dus gebruiksvriendelijker te zijn dan de afleveringen van deel I en deel II. Die gebruiksvriendelijkheid gaat ten koste van de precisie, maar door deze materiaalbasis op het net naast de afleveringen aan te bieden, blijven de exacte gegevens toch raadpleegbaar voor de geïnteresseerde lezer.
Een woordenboekartikel of lemma in het WLD bestaat uit de volgende onderdelen:Zie voor verdere details WLD III, afl. 4.1, Inleiding op Deel III, par 3, p. xi-xviii.
- Het opschrift of de lemmatitel, i.e. de omschrijving van het begrip (bijv. MADELIEFJE).
- De bronvermelding: een opsomming van alle bronnen die bij de samenstelling van het artikel geraadpleegd werden, steeds in drie onderscheiden blokjes: het (gedateerde) materiaal uit de vragenlijsten, het materiaal uit de canonieke woordenboeken en bibliografische verwijzingen naar het overig materiaal, zie bronnen.
- De toelichting: de definitie en de betekenis van de lemmatitel worden kort uitgelegd, waarbij de semantische relatie tot andere woordenboekartikels waar nodig toegelicht wordt. Bijzondere opmerkingen van de informanten worden vermeld, alsook soms encyclopedische toelichtingen bij een begrip van technische aard. Soms wordt ook een afbeelding ter verduidelijking toegevoegd.
- Het eigenlijke woordenboekartikel bevat dan al de heteroniemen, al de Limburgse dialectwoorden, niet in alfabetische, maar in logische volgorde.
- In de delen I en II van het WLD wordt dit trefwoord gevolgd door de fonetische varianten van het trefwoord, zoals deze werden opgegeven door de informanten en omgespeld naar de eigen fonetische spelling van het WLD, en door de exacte geografische lokaliseringen door middel van plaatscodes ("Kloeke-codes").
- In deel III wordt deze fonetische en geografische informatie beschikbaar gesteld in de materiaalbasis, telkens met toevoeging van de bron, waarin de opgave gevonden werd. In deze materiaalbasis vindt men dan ook geen paragraaf "bronvermeldingen" of "toelichtingen" meer.
- De woordenboekafleveringen van deel III bevatten zodoende de trefwoorden en hun lexicale varianten (gereconstrueerde vormen die recht doen aan variatie op woordbeeldniveau in de trefwoorden) en globale aanduidingen van de geografische spreiding door streek- en plaatsnamen. De daarbij gehanteerde terminologie ter aanduiding van gebieden en regio's werd geijkt via een gebiedsindeling van het WLD-gebied (zie Belemans, Kruijsen en Van Keymeulen: http://fuzzy.arts.kuleuven.ac.be/rewo/; onder Dialectologie).
- Vaak wordt de verspreiding van de belangrijkste trefwoorden voor een begrip gevisualiseerd op een dialectkaart.
NB. Om de opgaven correct op uw scherm te ontvangen, dient u in het bezit te zijn van de fontbibliotheek SIL Encore IPA 93 en deze te installeren op uw computer. Deze fontbibliotheek is gratis te downloaden van www.sil.org.
De materiaalbasis kan op twee manieren geraadpleegd worden.
Op de eerste plaats kan men de materiaalbasis als een boek beschouwen en er doorheen bladeren. U kunt de tekst als het ware naast de woordenboekaflevering leggen om de lopende omschrijvingen uit die aflevering te vergelijken met de exacte weergave van de materiaalbasis ("browsen"). De volgorde van de woordenboekartikels is in de materiaalbasis hetzelfde als in de woordenboekaflevering, alleen is de volgorde van de trefwoorden binnen een artikel alfabetisch. Op de tweede plaats kunt u de materiaalbasis ook als databank gebruiken en op verschillende wijzen zoeken:Telkens worden de trefwoorden aan u gepresenteerd met hun exacte fonetische weergave, hun betekenis en hun plaatsaanduiding d.m.v. de Kloeke-plaatscode. Een vierkant haakje voor een opgave geeft aan dat de spelling van het dialectwoord is aangepast aan de spelling van het WLD. De resultaten worden in kolommen gepresenteerd.
- Zoek op plaatsnaam: u vindt dan alle dialectwoorden uit de betreffende WLD-aflevering voor een bepaalde plaats.
- Zoek op begrip: u vindt een complete lijst dialectwoorden die voor een bepaald begrip zijn geregistreerd.
- Zoek op bron: u vindt alle opgaven die aan een bepaalde bron werden ontleend.
- Zoek op trefwoord of lexicale variant: u vindt alle opgaven van het betreffende dialectwoord, ook als ze werden gegeven in verschillende betekenissen.
Het materiaal dat in het WLD wordt verwerkt, kan onderscheiden worden naar drie bronsoorten, die ook in de bronaanduidingen voor in het lemma steeds worden onderscheiden door een nieuwe regel. Het zijn:
- De vragenlijsten, die hieronder worden beschreven;
- De zogenaamde "canonieke woordenboeken" en
- Overig materiaal.
De bibliografische verwijzingen naar de tweede en derde categorie vindt men in het Ten Geleide van de afzonderlijke afleveringen.
Op deze site is zowel een ov erzicht van de in het WLD gebruikte bronnen alsook een uitgebreider bibliografisch overzicht opgenomen voor de Limburgse dialectstudies; daarin vindt men de juiste bibliografische gegevens, voor zover naspeurbaar, uit de bronnen van de afleveringen terug.
Zie voor verdere details WLD III, afl. 4.1, Inleiding op Deel III, par 5, p. xlii-xlix.(a) De vragenlijsten
De omvangrijke grote enquêtes, van primair belang voor het WLD, zijn (zie ook WLD bronnen, categorie 1.Vr.):
- N: Vragenlijsten van de Nijmeegse Centrale voor Dialect- en Naamkunde (NCDN), ongeveer 120 in getal, sinds 1960 uitgestuurd over het werkgebied van WLD en WBD.
- ZND: 51 vragenlijsten die tussen 1922 en 1958 vanuit de Zuid-Nederlandse Dialectcentrale van de Katholieke Universiteit te Leuven over heel Nederlandstalig België uitgestuurd werden. Goossens: mondelinge enquêtes over de landbouwterminologie door Jan Goossens in de jaren vijftig opgetekend in Belgisch Limburg.
- DC: Vragenlijsten van de Dialectencommissie der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen te Amsterdam en nu van het Meertens Instituut van de KNAW.
- RND: Het materiaal uit de diverse delen van de Reeks Nederlandse Dialectatlassen, die onder redactie van E. Blancquaert en W. Pée tussen 1925 en 1981 gepubliceerd werden. Voor het WLD is het materiaal uit de delen 4, 7, 8 en 10 van belang.
- SGV: Een 50 pagina's tellende vragenlijst, in 1914 door J. Schrijnen m.m.v. J. van Ginneken en J. Verbeeten in druk verspreid in Nederlands Limburg, de oostelijke helft van Noord-Brabant en het zuidelijk deel van Gelderland.
- Roukens: Enquête van W. Roukens, bestaande uit 15 vragenlijsten, die vanaf 1923 verspreid werden. Het materiaal van deze vragenlijsten is m.u.v. dat der lijsten 3, 7, 12 en 14 aan het einde van de tweede wereldoorlog vrijwel geheel verloren gegaan.
- GV: De in 1935 in Nederland en Nederlandstalig België verspreide Gemeenschappelijke Vragenlijst uitgezonden door de KNAW en anderen
- Willems: Vragenlijst van de Leuvense hoogleraar P.H.G. Willems, van 1885 tot 1890 verspreid in het nederlandstalige deel van België, in een groot deel van Nederland, met name het zuidelijke, in een daaraan grenzende strook van het Rijnland en in Frans-Vlaanderen.
- G: Vragenlijsten van het Seminarie voor Vlaamse Dialektologie van de Rijksuniversiteit Gent, nr. 1 (1958-1978).
- WVD: vragenlijsten van het Woordenboek van de Vlaamse Dialekten, vanaf 1972 uitgestuurd over Oost-, West-, Frans- en Zeeuws-Vlaanderen, met sporadisch materiaal uit Limburg.
- Lk: Enquête van het Séminaire de philologie néerlandaise et de dialectologie flamande de l'université de Liège (1953-1956).
- Van Gerwen: Enquête door A. van Gerwen in 1934 gehouden in oostelijk Noord-Brabant en Zuid-Gelderland en enkele plaatsen in Noord- en Midden-Limburg.
- Weijnen: De enquêtes door A. Weijnen gehouden tussen 1932 en 1950 voornamelijk in Noord-Brabant; van dit mondeling en schriftelijk ingezameld materiaal werden slechts de gegevens benut die uit enkele Limburgse plaatsen werden verkregen.
(b) De canonieke woordenboeken
Onderstaande lijst is een selectie uit een intussen omvangrijke verzameling studies over de woordenschat in de beide Limburgen.
In deze beperkte canonieke lijst staat "Wb." voor een gepubliceerde ("bibliografisch naspeurbare") bron, en "Wl." voor een niet gepubliceerde bron (doorgaans een licentiaatsverhandeling van de K.U.Leuven).
De Kloeke-plaatscodes van de behandelde plaats of plaatsen worden tussen haakjes toegevoegd; deze plaatsen worden steeds op de kaarten en in de materiaalbasis aangegeven. De opgaven uit de twee Idiotica (het Haspengouws Idioticon en het Limburgs Idioticon) zijn niet in de kaarten opgenomen. Zie ook WLD bronnen, categorie 2.Wb.
- Beverlo Wb.: Vandermeeren, L. (1995), Het Bjêvels. Beverlo. (K 318)
- Bree Wb.: Schoofs, R. (1988, 2e dr. 1996), Woordenboek van het dialect van Bree en omgeving. Bree. (L 317, L 358, L 360, L 363, L 364, L 366, L 367, L 368, L 415, L 416, L 417)
- Diepenbeek Wb.: Castermans, C. e.a. (2000), Diepenbeeks, eigenwoordig en eigenzinnig. Diepenbeek. (Q 071)
- Echt Wb.: Geurts, R. (1988), Seppig wiej ein smawtpaer. Echt. (L 381)
- Eupen Wb.: Tonnar, A. & W. Evers, (1899), Wörterbuch der Eupener Sprache. Eupen. (Q 284)
- Genk Wb.: Geraerts, A. e.a. (z.j.), Gènker Woerdeleest. Genk. (Q 003)
- Gennep Wb.: Dinter, W. van e.a. (1993), Dialectwoordenboek van de gemeente Gennep. Een keuze uit de woordenschat van het dialect van Gennep, Heijen, Milsbeek, Ottersum en Ven-Zelderheide. Gennep. (L 163, L 163a, L 163b, L 164, L 165)
- Gronsveld Wb.: Jaspars, G. (1979), Groéselder Diksjenér. Woordenboek van het Gronsvelds dialect. Gronsveld. (Q 193)
- Hamont Wl.: Bernaerts, J. (1963), Idioticon van het dialect van Hamont. Onuitgeg. licentiaatsverh. Leuven. (L 286)
- Hamont-Achel Wb.: Bernaerts, J. (1991), Hamonts-Achels dialectwoordenboek. Etymologische verkenningen in het dialect van Hamont en Achel. Hamont. (L 282, L 286)
- Haspengouws Id.: Rutten, A. (1890), Bijdrage tot een Haspengouwsch Idioticon. Antwerpen. (—)
- Hasselt Wb.: Staelens, X. (1982), Dieksjenèèr van t (H)essels. Hasselt. (Q 002)
- Heerlen Wb.: Jongeneel, J. (1884), Dorpsspraak van Heerle. Heerlen. (Q 113)
- Heerlen Wb2.: Veldeke Heële en umsjtrieëke (2000), Woadbook Heëlesj - Hollendsj - Woordenboek Heerlens Nederlands. Heerlen. (Q 113)
- Kerkrade Wb.: Amkreutz, L. e.a. (1987, 2e dr. 1997), Kirchröadsjer Dieksiejoneer. Kerkrade. (Q 121, Q 121a, Q 121b, Q 121c, Q 121d, Q 121e)
- Kortessem Wb.: Oris, J. (2000), Diksjenêr van Kotsove. Koressem. (Q 074)
- Limburgs Id.: Maassen, M. & J. Goossens (1975), Limburgs Idioticon. Verzameling dialectwoorden (Woordenzangen), van 1885 tot 1902 verschenen in het tijdschrift "'t Daghet in den Oosten". Tongeren. (—)
- Lommel Wl.: Jansen, J. (1966), Idioticon van het dialect van Lommel. Onuitgeg. licentiaatsverh. Leuven. (K 278)
- Maaseik Wb.: Donck, E. van der (z. j. [1980]), Maaseik en zijn Maaslandse taal. Beek. (L 372)
- Maastricht Wb.: Endepols, H.J. (1955, 4e dr. 1985), Woordenboek of Diksjenaer van 't Mestreechs. Maastricht. (Q 095)
- Meerlo-Wanssum Wb.: Voort, Th. van de (1973), Het dialekt van de gemeente Meerlo-Wanssum. Amsterdam. (L 214, L 214a, L 215, L 217, L 245b, L 246a)
- Meeswijk Wl.: Janssen, J. (1964), Idioticon van het dialect van Meeswijk. Onuitgeg. licentiaatsverh. Leuven. (L 424)
- Meeuwen Wl.: Kelchtermans, J. (1964), Idioticon van het dialect van Meeuwen. Onuitgeg. licentiaatsverh. Leuven. (L 364)
- Meijel Wb.: Crompvoets, H. (1991), Mééls Woordeboek. Meijel. (L 265)
- Niel-St.Truiden. Wl.: Smets, W. (1966), Idioticon van het dialect van Niel- bij- St.Truiden. Onuitgeg. licentiaatsverh. Leuven. (P 213)
- Roermond Wb.: Kats, J.C.P. (1985), Remunjs Waordebook. Roermond. (L 329)
- Sint-Truiden Wb.: 't Neigemènneke (1995), Sintrùinse Diksjónèèr. Sint-Truiden. (P 176)
- Sittard Wb.: Schelberg, P.J.G. (1979), Woordenboek van het Sittards dialect met folkloristische aantekeningen. Amsterdam. (Q 020)
- Stokkem Wb.: Venken, M. e.a. (1990), 'n Manjel Stokkemer wèurd. As. (L 423)
- Tegelen Wb.: Houx, J. e.a. (1968), Tegels Dialek. Uiteenzetting over de klankleer, spraakkunst en woordenschat van het dialekt van Tegelen. Maastricht. (L 270)
- Tongeren Wb.: Stevens, A. (1986), Túngërsë Diksjënéer. Tongeren. (Q 162)
- Tungelroy Wb.: Kooijman, G. (1985), Thematisch Woordenboek van het Tungelroys.Amsterdam. (L 318b)
- Uikhoven Wl.: Bollen, G. (1987), Plat Ukevers. Woorden en wendingen uit het dialect van Uikhoven. Uikhoven. (Q 013)
- Valkenburg Wb.: Dorren, Th. (1917, 2e dr. 1928), Woordenlijst uit het Valkenburgsch Plat, met etymologische en andere aanteekeningen. Valkenburg. (Q 101)
- Venlo Wb.: Alsters, A. e.a. (1993), Venloos Woordenboek. Venlo. (L 271)
- Venray Wb.: Schols, W. & G. Linssen (1991), Venrays woordenboek. Woordenschat, klankkarakter, systeem, structuur en gebruik van de Venrayse taal. Venray. (L 209, L 210, L 211, L 212a, L 216, L 216a, L 244a, L 245a)
- Weertlands Wb.: Berg, J. van den e. a. (1983), Weertlands Woordenboek. Weert. (L 287, L 288, L 288a, L 288b, L 288c, L 289, L 289a, L 289b, L 289p, L 289q, L318a, L 318d, L 318e)
- Weertlands Wb2.: Hermans, P. e.a. (1998), De Weertlandse Dialecten. Weert. (zie boven voor de plaatsen)
- Zonhoven Wl.: Remans, R. (1965), Idioticon van het dialect van Zonhoven. Onuitgeg. licentiaatsverh. Leuven. (Q 001)
- Zonhoven Wb.: Achten, E. & L. Achten, (1996), Het Zonhovens Woordenboek. Zonhoven. (Q 001)
(c) Overig materiaal
Zoals hierboven al is opgemerkt, vindt men de bibliografische verwijzingen naar de overige in het lemma opgenomen woordenschatverzamelingen in het Ten Geleide van de betrokken aflevering.
Zie ook WLD bronnen, categorie 3.Ov. en het Bibliografisch overzicht "Limburgse woordenschatverzamelingen en woordstudies", elders op deze site.Hier vindt u het overzicht van de bronnen die geraadpleegd zijn voor de afleveringen van het WLD, gegroepeerd zoals in het bovenstaande paragraaf:
- Vragenlijsten [1.Vr]
- Canonieke woordenboeken [2.Wb]
- Overige bronnen [3.Ov]
Hier vindt u het bibliografisch overzicht van de Limburgse woordenschatverzamelingen en woordstudies. Daarin zijn ook de precieze vindplaatsen van de bronnen te vinden.